- Pauline Laermans over psychofarmaca -

Pauline Laermans over psychofarmaca

Gepubliceerd op 01/10/2025 

We zetten regelmatig 1 verhaal van ons magazine UNIE-K PUBLIEK in de kijker.

Het volledige magazine kan je lezen op www.uniekpubliek.org.

We grijpen te snel en te veel naar psychofarmaca

Pauline Laermans over psychofarmaca

 

Moeten we ons kritischer opstellen tegenover psychofarmaca? En kunnen we ook met minder? Dat bestudeerde Pauline Laermans, klinisch orthopedagoog en onderzoeker bij HOGENT. Een eerste studie leverde positieve resultaten op.

 
“Psychofarmaca kunnen voordelen bieden”, kadert Pauline. “Denk maar aan een korte termijn behandeling tijdens een acute crisissituatie. Ook wanneer er een psychologische aan- doening werd gediagnostiseerd, kan medicatie de levenskwaliteit van de bewoner en zijn omgeving verbeteren. Soms worden psychofarmaca voorge- schreven aan mensen die probleem- gedrag vertonen, maar waarbij geen psychologische aandoening werd vastgesteld. De medicijnen moeten het probleemgedrag dan onderdrukken.”
 
“Toch moeten we voorzichtig om- springen met psychofarmaca”, waar- schuwt ze. “Ze hebben behoorlijk veel bijwerkingen, zeker bij mensen met een verstandelijke beperking. Denk maar aan gewichtstoename en emotionele afvlakking. Langdurig gebruik vermijd je sowieso best. Daarnaast mogen psychofarmaca nooit de eerste keuze of de enige behandelmethode zijn. Eigenlijk moet je eerst onderzoeken of andere, niet-medicamenteuze behandelmogelijkheden voor een oplossing kunnen zorgen.”
 
Psychofarmaca in de praktijk


Al loopt het in de praktijk vaak anders, merkt Pauline. “Er wordt te snel en te veel naar psychofarmaca gegrepen. Volgens onderzoeken neemt 60 procent van de mensen met een verstandelijke beperking dergelijke medicatie. Vaak wordt het effect van die medicatie niet eens gemeten en worden er geen alternatieve behandelmogelijkheden overwogen.” Daar wil een studie van HOGENT verandering in brengen. “We onderzochten 25 cliënten die probleemgedrag vertonen, maar waarbij geen psychologische aandoening is gediagnostiseerd. Negen maanden lang bouwden we hun antipsychotica af. Dat gebeurde volgens een afbouwplan dat telkens op maat van de cliënt werd opgesteld, door het behandelend team van de desbetreffende voorziening.”


Afbouw van bijna 40 procent


De resultaten waren verrassend positief: bij 22 cliënten werd het gebruik afgebouwd of zelfs volledig stopgezet. In twee gevallen bleef de dosis behouden, één cliënt neemt nu een iets hogere dosis. “Over de volledige groep bedroeg de afbouw net geen 40 procent. De eerder vastgestelde bijwerkingen namen af, wat logisch is. We zagen ook dat de kwaliteit van leven en het functioneren bij álle deelnemers was gestegen. En misschien wel de opvallendste conclusie: het probleemgedrag kende een opvallende verbetering, terwijl de psychofarmaca ooit werden opgestart omwille van datzelfde probleemgedrag.”

 

HOGENT breidt de studie momenteel uit naar gans Vlaanderen. UNIE-K tekende  een  intentieverklaring om daaraan deel te nemen. “We organiseren binnenkort een tweede studie bij honderd cliënten over heel Vlaanderen. Toch mogen we nu al concluderen dat we ons best kritischer opstellen tegenover psychofarmaca.
 
En dat we het gebruik ervan meer moeten evalueren en afbouwen waar mogelijk.” Waarom dat in de praktijk weinig gebeurt? “Er heerst veel weerstand en angst, zowel bij zorgverleners als familieleden”, weet Pauline. “Wanneer een bewoner stabiel is, hebben zij vaak onterecht schrik dat medicatieafbouw voor een onomkeerbare terugval zal zorgen.”


Investeren in kennis en aanbod


“Daarnaast is er een gebrek aan kennis bij de zorgverleners. HOGENT organiseert regelmatig studiedagen. Daaruit blijkt telkens dat de deelnemers zich niet zo bewust zijn van de effecten en bijwerkingen van psychofarmaca. Tien jaar psychofarmaca gebruiken, verkort het leven met drie jaar. Veel zorgverleners weten dat niet. Ze zien ook weinig alternatieve    behandelmethoden, of hebben er geen toegang toe. Voorzieningen moeten dus investeren in training en opleiding. En ze moeten middelen vrijmaken zodat ze gedragsinterventies, psychologische ondersteuning en andere alternatieven kunnen aanbieden.”
 

 

“Tien jaar psychofarmaca gebruiken, verkort het leven met drie jaar. Veel zorgverleners weten dat niet.”

 

“Het bewustzijn rond psychofarmaca neemt wel toe in de sector. Hopelijk zetten voorzieningen dat in de toekomst meer om in de praktijk. Want het kan zeker met minder medicatie. Niet alleen de cliënten plukken daar de voordelen van. Tijdens onze studie merkten we dat de zorgverleners opnieuw meer voldoening uit hun werk halen. Ze voelen zich bekwamer omdat ze ook zonder psychofarmaca voor meer levenskwaliteit kunnen zorgen. Het is dus een win-win.”

 

 

Ik stel medicatie- gebruik nu actiever in vraag


Ann Fiems, orthoagoog bij UNIE-K, springt al een hele tijd bewust om met psychofarmaca. In juni nam ze deel aan een studiedag van HOGENT. Die bevestigde haar visie.

 

“Veel van onze bewoners nemen al lang psychofarmaca. Dankzij de studiedag durf ik dat nu actiever bevragen”, getuigt ze. “Binnen mijn teams bouwden we het medicatiegebruik van verschillende bewoners intussen af, in samenspraak met het medisch personeel. Het gaat vooral om mensen die hier al lang wonen en waarvan we goed weten welke aanpak werkt voor hen.

We ervaren die afbouw als positief, bij meerdere bewoners namen de bijwerkingen bijvoorbeeld af. Bij één bewoner zag het team zelfs dat hij meer persoonlijkheid toonde sinds de afbouw. Hij lacht vaker en lijkt meer te genieten. Zelfs wanneer we geen uitgesproken veranderingen zien, is zo’n afbouw volgens ons positief door het effect op de gezondheid."

 

Geïnteresseerd in meer artikels?

Het volledige magazine kan je lezen op www.uniekpubliek.org.

banner website UNIE-K PUBLIEK - Pauline

We zetten regelmatig 1 verhaal van ons magazine UNIE-K PUBLIEK in de kijker.

Het volledige magazine kan je lezen op www.uniekpubliek.org.

We grijpen te snel en te veel naar psychofarmaca

Pauline Laermans over psychofarmaca

 

Moeten we ons kritischer opstellen tegenover psychofarmaca? En kunnen we ook met minder? Dat bestudeerde Pauline Laermans, klinisch orthopedagoog en onderzoeker bij HOGENT. Een eerste studie leverde positieve resultaten op.

 
“Psychofarmaca kunnen voordelen bieden”, kadert Pauline. “Denk maar aan een korte termijn behandeling tijdens een acute crisissituatie. Ook wanneer er een psychologische aan- doening werd gediagnostiseerd, kan medicatie de levenskwaliteit van de bewoner en zijn omgeving verbeteren. Soms worden psychofarmaca voorge- schreven aan mensen die probleem- gedrag vertonen, maar waarbij geen psychologische aandoening werd vastgesteld. De medicijnen moeten het probleemgedrag dan onderdrukken.”
 
“Toch moeten we voorzichtig om- springen met psychofarmaca”, waar- schuwt ze. “Ze hebben behoorlijk veel bijwerkingen, zeker bij mensen met een verstandelijke beperking. Denk maar aan gewichtstoename en emotionele afvlakking. Langdurig gebruik vermijd je sowieso best. Daarnaast mogen psychofarmaca nooit de eerste keuze of de enige behandelmethode zijn. Eigenlijk moet je eerst onderzoeken of andere, niet-medicamenteuze behandelmogelijkheden voor een oplossing kunnen zorgen.”
 
Psychofarmaca in de praktijk


Al loopt het in de praktijk vaak anders, merkt Pauline. “Er wordt te snel en te veel naar psychofarmaca gegrepen. Volgens onderzoeken neemt 60 procent van de mensen met een verstandelijke beperking dergelijke medicatie. Vaak wordt het effect van die medicatie niet eens gemeten en worden er geen alternatieve behandelmogelijkheden overwogen.” Daar wil een studie van HOGENT verandering in brengen. “We onderzochten 25 cliënten die probleemgedrag vertonen, maar waarbij geen psychologische aandoening is gediagnostiseerd. Negen maanden lang bouwden we hun antipsychotica af. Dat gebeurde volgens een afbouwplan dat telkens op maat van de cliënt werd opgesteld, door het behandelend team van de desbetreffende voorziening.”


Afbouw van bijna 40 procent


De resultaten waren verrassend positief: bij 22 cliënten werd het gebruik afgebouwd of zelfs volledig stopgezet. In twee gevallen bleef de dosis behouden, één cliënt neemt nu een iets hogere dosis. “Over de volledige groep bedroeg de afbouw net geen 40 procent. De eerder vastgestelde bijwerkingen namen af, wat logisch is. We zagen ook dat de kwaliteit van leven en het functioneren bij álle deelnemers was gestegen. En misschien wel de opvallendste conclusie: het probleemgedrag kende een opvallende verbetering, terwijl de psychofarmaca ooit werden opgestart omwille van datzelfde probleemgedrag.”

 

HOGENT breidt de studie momenteel uit naar gans Vlaanderen. UNIE-K tekende  een  intentieverklaring om daaraan deel te nemen. “We organiseren binnenkort een tweede studie bij honderd cliënten over heel Vlaanderen. Toch mogen we nu al concluderen dat we ons best kritischer opstellen tegenover psychofarmaca.
 
En dat we het gebruik ervan meer moeten evalueren en afbouwen waar mogelijk.” Waarom dat in de praktijk weinig gebeurt? “Er heerst veel weerstand en angst, zowel bij zorgverleners als familieleden”, weet Pauline. “Wanneer een bewoner stabiel is, hebben zij vaak onterecht schrik dat medicatieafbouw voor een onomkeerbare terugval zal zorgen.”


Investeren in kennis en aanbod


“Daarnaast is er een gebrek aan kennis bij de zorgverleners. HOGENT organiseert regelmatig studiedagen. Daaruit blijkt telkens dat de deelnemers zich niet zo bewust zijn van de effecten en bijwerkingen van psychofarmaca. Tien jaar psychofarmaca gebruiken, verkort het leven met drie jaar. Veel zorgverleners weten dat niet. Ze zien ook weinig alternatieve    behandelmethoden, of hebben er geen toegang toe. Voorzieningen moeten dus investeren in training en opleiding. En ze moeten middelen vrijmaken zodat ze gedragsinterventies, psychologische ondersteuning en andere alternatieven kunnen aanbieden.”
 

 

“Tien jaar psychofarmaca gebruiken, verkort het leven met drie jaar. Veel zorgverleners weten dat niet.”

 

“Het bewustzijn rond psychofarmaca neemt wel toe in de sector. Hopelijk zetten voorzieningen dat in de toekomst meer om in de praktijk. Want het kan zeker met minder medicatie. Niet alleen de cliënten plukken daar de voordelen van. Tijdens onze studie merkten we dat de zorgverleners opnieuw meer voldoening uit hun werk halen. Ze voelen zich bekwamer omdat ze ook zonder psychofarmaca voor meer levenskwaliteit kunnen zorgen. Het is dus een win-win.”

 

 

Ik stel medicatie- gebruik nu actiever in vraag


Ann Fiems, orthoagoog bij UNIE-K, springt al een hele tijd bewust om met psychofarmaca. In juni nam ze deel aan een studiedag van HOGENT. Die bevestigde haar visie.

 

“Veel van onze bewoners nemen al lang psychofarmaca. Dankzij de studiedag durf ik dat nu actiever bevragen”, getuigt ze. “Binnen mijn teams bouwden we het medicatiegebruik van verschillende bewoners intussen af, in samenspraak met het medisch personeel. Het gaat vooral om mensen die hier al lang wonen en waarvan we goed weten welke aanpak werkt voor hen.

We ervaren die afbouw als positief, bij meerdere bewoners namen de bijwerkingen bijvoorbeeld af. Bij één bewoner zag het team zelfs dat hij meer persoonlijkheid toonde sinds de afbouw. Hij lacht vaker en lijkt meer te genieten. Zelfs wanneer we geen uitgesproken veranderingen zien, is zo’n afbouw volgens ons positief door het effect op de gezondheid."

 

Geïnteresseerd in meer artikels?

Het volledige magazine kan je lezen op www.uniekpubliek.org.